Karp kontra garb

Kreowanie, wspólne z wymienionymi podmiotami, sytuacji prowadzących do poznania przez dziecko wartości i norm społecznych, których źródłem jest rodzina, grupa w przedszkolu, inne dorosłe osoby, w tym osoby starsze, oraz rozwijania zachowań wynikających z wartości możliwych do zrozumienia na tym etapie rozwoju.

Przygotowywanie do rozumienia emocji, uczuć własnych i innych ludzi oraz dbanie o zdrowie psychiczne, realizowane m.in. z wykorzystaniem naturalnych sytuacji, pojawiających się w przedszkolu oraz sytuacji zadaniowych, uwzględniających treści adekwatne do intelektualnych możliwości i oczekiwań rozwojowych dzieci.

Systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie poziomu umożliwiającego podjęcie nauki w szkole.

Systematyczne uzupełnianie, za zgodą rodziców, realizowanych treści wychowawczych o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju.

Tworzenie sytuacji edukacyjnych budujących wrażliwość dziecka, w tym wrażliwość estetyczną, w odniesieniu do wielu sfer aktywności człowieka: mowy, zachowania, ruchu, środowiska, ubioru, muzyki, tańca, śpiewu, teatru, plastyki.

Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do samodzielności, dbania o zdrowie, sprawność ruchową i bezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo w ruchu drogowym.

Tworzenie warunków umożliwiających dzieciom swobodny rozwój, zabawę i odpoczynek w poczuciu bezpieczeństwa.

Tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otaczającej dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości i umożliwiających poznanie wartości oraz norm odnoszących się do środowiska przyrodniczego, adekwatnych do etapu rozwoju dziecka.

Tworzenie warunków umożliwiających bezpieczną, samodzielną eksplorację elementów techniki w otoczeniu, konstruowania, majsterkowania, planowania i podejmowania intencjonalnego działania, prezentowania wytworów swojej pracy.

Wspieranie aktywności dziecka podnoszącej poziom integracji sensorycznej i umiejętności korzystania z rozwijających się procesów poznawczych.

Wspieranie samodzielnej dziecięcej eksploracji świata, dobór treści adekwatnych do poziomu rozwoju dziecka, jego możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania, z poszanowaniem indywidualnych potrzeb i zainteresowań.

Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym obszarze jego rozwoju.

Współdziałanie z rodzicami, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami, uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków umożliwiających rozwój tożsamości dziecka.

Wzmacnianie poczucia wartości, indywidualność, oryginalność dziecka oraz potrzeby tworzenia relacji osobowych i uczestnictwa w grupie.

Zapewnienie prawidłowej organizacji warunków sprzyjających nabywaniu przez dzieci doświadczeń, które umożliwią im ciągłość procesów adaptacji oraz pomoc dzieciom rozwijającym się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole dostrzega emocjonalną wartość otoczenia przyrodniczego jako źródła satysfakcji estetycznej.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole dostrzega, że zwierzęta posiadają zdolność odczuwania, przejawia w stosunku do nich życzliwość i troskę.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole przedstawia swoje emocje i uczucia, używając charakterystycznych dla dziecka form wyrazu.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole przeżywa emocje w sposób umożliwiający mu adaptację w nowym otoczeniu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w nowej grupie dzieci i osób dorosłych.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywaniem.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole rozróżnia emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne, ma świadomość, że odczuwają i przeżywają je wszyscy ludzie.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole rozstaje się z rodzicami bez lęku, ma świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole szanuje emocje swoje i innych osób.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie; wdraża swoje własne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole wczuwa się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole zauważa, że nie wszystkie przeżywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania, panuje nad nieprzyjemną emocją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole inicjuje zabawy konstrukcyjne, majsterkuje, buduje, wykorzystując zabawki, materiały użytkowe, w tym materiał naturalny;

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole komunikuje potrzebę ruchu, odpoczynku itp.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole uczestniczy w zabawach ruchowych, w tym rytmicznych, muzycznych, naśladowczych, z przyborami lub bez nich; wykonuje różne formy ruchu: bieżne, skoczne, z czworakowaniem, rzutne.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole czyta obrazy, wyodrębnia i nazywa ich elementy, nazywa symbole i znaki znajdujące się w otoczeniu, wyjaśnia ich znaczenie.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole eksperymentuje rytmem, głosem, dźwiękami i ruchem, rozwijając swoją wyobraźnię muzyczną; słucha, odtwarza i tworzy muzykę, śpiewa piosenki, porusza się przy muzyce i do muzyki, dostrzega zmiany charakteru muzyki, np. dynamiki, tempa i wysokości dźwięku oraz wyraża ją ruchem, reaguje na sygnały, muzykuje z użyciem instrumentów oraz innych źródeł dźwięku; śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w zbiorowym muzykowaniu; wyraża emocje i zjawiska pozamuzyczne różnymi środkami aktywności muzycznej; aktywnie słucha muzyki; wykonuje lub rozpoznaje melodie, piosenki i pieśni, np. ważne dla wszystkich dzieci w przedszkolu, np. hymn przedszkola, charakterystyczne dla uroczystości narodowych (hymn narodowy), potrzebne do organizacji uroczystości np. Dnia Babci i Dziadka, święta przedszkolaka (piosenki okazjonalne) i inne; w skupieniu słucha muzyki.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole eksperymentuje, szacuje, przewiduje, dokonuje pomiaru długości przedmiotów, wykorzystując np. dłoń, stopę, but.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole klasyfikuje przedmioty według: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia, układa przedmioty w grupy, szeregi, rytmy, odtwarza układy przedmiotów i tworzy własne, nadając im znaczenie, rozróżnia podstawowe figury geometryczne (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt).

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole odpowiada na pytania, opowiada o zdarzeniach z przedszkola, objaśnia kolejność zdarzeń w prostych historyjkach obrazkowych, układa historyjki obrazkowe, recytuje wierszyki, układa i rozwiązuje zagadki.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole odróżnia elementy świata fikcji od realnej rzeczywistości; byty rzeczywiste od medialnych, byty realistyczne od fikcyjnych.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole określa kierunki i ustala położenie przedmiotów w stosunku do własnej osoby, a także w stosunku do innych przedmiotów, rozróżnia stronę lewą i prawą.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole podejmuje samodzielną aktywność poznawczą np. oglądanie książek, zagospodarowywanie przestrzeni własnymi pomysłami konstrukcyjnymi, korzystanie z nowoczesnej technologii itd.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przyrodniczych, np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wędrówka ptaków, kwitnienie drzew, zamarzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przyrodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole posługuje się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęciami dotyczącymi następstwa czasu np. wczoraj, dzisiaj, jutro, rano, wieczorem, w tym nazwami pór roku, nazwami dni tygodnia i miesięcy.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole przelicza elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeń i wykonywania innych czynności, posługuje się liczebnikami głównymi i porządkowymi, rozpoznaje cyfry oznaczające liczby od 0 do 10, eksperymentuje z tworzeniem kolejnych liczb, wykonuje dodawanie i odejmowanie w sytuacji użytkowej, liczy obiekty, odróżnia liczenie błędne od poprawnego.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole rozpoznaje litery, którymi jest zainteresowane na skutek zabawy i spontanicznych odkryć, odczytuje krótkie wyrazy utworzone z poznanych liter w formie napisów drukowanych dotyczące treści znajdujących zastosowanie w codziennej aktywności.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole rozumie bardzo proste polecenia w języku obcym nowożytnym i reaguje na nie; uczestniczy w zabawach, np. muzycznych, ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych; używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie dla danej zabawy lub innych podejmowanych czynności; powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki w grupie; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych, gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole wskazuje zawody wykonywane przez rodziców i osoby z najbliższego otoczenia, wyjaśnia, czym zajmuje się osoba wykonująca dany zawód.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole wykonuje własne eksperymenty graficzne farbą, kredką, ołówkiem, mazakiem itp., tworzy proste i złożone znaki, nadając im znaczenie, odkrywa w nich fragmenty wybranych liter, cyfr, kreśli wybrane litery i cyfry na gładkiej kartce papieru, wyjaśnia sposób powstania wykreślonych, narysowanych lub zapisanych kształtów, przetwarza obraz ruchowy na graficzny i odwrotnie, samodzielnie planuje ruch przed zapisaniem, np. znaku graficznego, litery i innych w przestrzeni sieci kwadratowej lub liniatury, określa kierunki i miejsca na kartce papieru.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole wykonuje własne eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czynnościom, nazywa je, tworzy żarty językowe i sytuacyjne, uważnie słucha i nadaje znaczenie swym doświadczeniom.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole wymienia nazwę swojego kraju i jego stolicy, rozpoznaje symbole narodowe (godło, flaga, hymn), nazywa wybrane symbole związane z regionami Polski ukryte w podaniach, przysłowiach, legendach, bajkach, np. o smoku wawelskim, orientuje się, że Polska jest jednym z krajów Unii Europejskiej.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole wyraża ekspresję twórczą podczas czynności konstrukcyjnych i zabawy, zagospodarowuje przestrzeń, nadając znaczenie umieszczonym w niej przedmiotom, określa ich położenie, liczbę, kształt, wielkość, ciężar, porównuje przedmioty w swoim otoczeniu z uwagi na wybraną cechę.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługuje się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówi płynnie, wyraźnie, rytmicznie, poprawnie wypowiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na początku i końcu w wybranych prostych fonetycznie słowach.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą komunikatów pozawerbalnych: tańca, intencjonalnego ruchu, gestów, impresji plastycznych, technicznych, teatralnych, mimicznych, konstrukcji i modeli z tworzyw i materiału naturalnego.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne, wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole nazywa i rozpoznaje wartości związane z umiejętnościami i zachowaniami społecznymi, np. szacunek do dzieci i dorosłych, szacunek do ojczyzny, życzliwość okazywana dzieciom i dorosłym – obowiązkowość, przyjaźń, radość.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole obdarza uwagą inne dzieci i osoby dorosłe.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole ocenia swoje zachowanie w kontekście podjętych czynności i zadań oraz przyjętych norm grupowych; przyjmuje, respektuje i tworzy zasady zabawy w grupie, współdziała z dziećmi w zabawie, pracach użytecznych, podczas odpoczynku.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole odczuwa i wyjaśnia swoją przynależność do rodziny, narodu, grupy przedszkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole posługuje się swoim imieniem, nazwiskiem, adresem.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole przejawia poczucie własnej wartości jako osoby, wyraża szacunek wobec innych osób i przestrzegając tych wartości, nawiązuje relacje rówieśnicze.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole respektuje prawa i obowiązki swoje oraz innych osób, zwracając uwagę na ich indywidualne potrzeby.

Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole używa zwrotów grzecznościowych podczas powitania, pożegnania, sytuacji wymagającej przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zachowania.

W zakresie emocjonalnego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga świadomość przeżywanych emocji i umiejętność panowania nad nimi oraz wyrażania ich w sposób umożliwiający współdziałanie w grupie oraz adaptację w nowej grupie.

W zakresie emocjonalnego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność odczuwania więzi uczuciowej i potrzebę jej budowania, w tym więzi z rodziną, społecznością szkoły i wspólnotą narodową.

W zakresie emocjonalnego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność przedstawiania swych emocji i uczuć przy pomocy prostej wypowiedzi ustnej lub pisemnej, różnorodnych artystycznych form wyrazu.

W zakresie emocjonalnego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność rozumienia odczuć zwierząt, wyrażania tych stanów za pomocą wypowiedzi ustnych i pisemnych oraz różnorodnych artystycznych form wyrazu.

W zakresie emocjonalnego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność uświadamiania sobie uczuć przeżywanych przez inne osoby z jednoczesną próbą zrozumienia, dlaczego one występują, a także różnicowania form ich wyrażania w zależności od wieku.

W zakresie emocjonalnego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność rozpoznawania i rozumienia swoich emocji i uczuć oraz nazywania ich.

W zakresie emocjonalnego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność rozpoznawania, rozumienia i nazywania emocji oraz uczuć innych osób; potrzebę tworzenia relacji.

W zakresie fizycznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga sprawności motoryczne i sensoryczne tworzące umiejętność skutecznego działania i komunikacji.

W zakresie fizycznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga świadomość zdrowotną w zakresie higieny, pielęgnacji ciała, odżywiania się i trybu życia.

W zakresie fizycznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność respektowania przepisów gier, zabaw zespołowych i przepisów poruszania się w miejscach publicznych.

W zakresie fizycznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność wykorzystania własnej aktywności ruchowej w różnych sferach działalności człowieka: zdrowotnej, sportowej, obronnej, rekreacyjnej i artystycznej.

W zakresie fizycznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność organizacji bezpiecznych zabaw i gier ruchowych.

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga potrzebę i umiejętność samodzielnego, refleksyjnego, logicznego, krytycznego i twórczego myślenia.

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność czytania na poziomie umożliwiającym samodzielne korzystanie z niej w różnych sytuacjach życiowych, w tym kontynuowanie nauki na kolejnym etapie edukacyjnym i rozwijania swoich zainteresowań.

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność obserwacji faktów, zjawisk przyrodniczych, społecznych i gospodarczych, wykonywania eksperymentów i doświadczeń, a także umiejętność formułowania wniosków i spostrzeżeń.

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność poprawnego posługiwania się językiem polskim w mowie i piśmie, pozwalającą na samodzielną aktywność, komunikację i efektywną naukę.

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność rozumienia legend, faktów historycznych, tradycji, elementów kultury materialnej i duchowej oraz pojęć i symboli z nimi związanych, takich jak: rodzina, dom, naród, ojczyzna, kraj.

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność rozumienia zależności pomiędzy składnikami środowiska przyrodniczego.

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność samodzielnej eksploracji świata, rozwiązywania problemów i stosowania nabytych umiejętności w nowych sytuacjach życiowych.

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność stawiania pytań, dostrzegania problemów, zbierania informacji potrzebnych do ich rozwiązania, planowania i organizacji działania, a także rozwiązywania problemów.

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność rozumienia i używania prostych komunikatów w języku obcym.

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność rozumienia podstawowych pojęć i działań matematycznych, samodzielne korzystanie z nich w różnych sytuacjach życiowych, wstępnej matematyzacji wraz z opisem tych czynności: słowami, obrazem, symbolem.

W zakresie społecznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga potrzebę i umiejętność identyfikowania się z grupami społecznymi, które dziecko reprezentuje, nazywania tych grup i ich charakterystycznych cech.

W zakresie społecznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga świadomość wartości uznanych przez środowisko domowe, szkolne, lokalne i narodowe; potrzebę aktywności społecznej opartej o te wartości.

W zakresie społecznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność dbania o bezpieczeństwo własne i innych uczestników grupy, w tym bezpieczeństwo związane z komunikacją za pomocą nowych technologii oraz bezpieczeństwo uczestnictwa w ruchu drogowym.

W zakresie społecznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność nazywania poznanych wartości, oceny postępowania innych ludzi, odwoływania się w ocenie do przyjętych zasad i wartości.

W zakresie społecznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność obdarzania szacunkiem koleżanek, kolegów i osoby dorosłe, w tym starsze oraz okazywania go za pomocą prostych form wyrazu oraz stosownego zachowania.

W zakresie społecznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność samodzielnej organizacji czasu przeznaczonego na odpoczynek indywidualny i w grupie.

W zakresie społecznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność tworzenia relacji, współdziałania, współpracy oraz samodzielnej organizacji pracy w małych grupach, w tym organizacji pracy przy wykorzystaniu technologii.

W zakresie społecznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność przyjmowania konsekwencji swojego postępowania.

W zakresie społecznego obszaru rozwoju. Uczeń osiąga umiejętność samodzielnego wyrażania swoich oczekiwań i potrzeb społecznych.

Uczeń interpretuje ruchem schematy rytmiczne.

Uczeń dokonuje obliczeń szacunkowych w różnych sytuacjach życiowych.

Uczeń dzieli na dwie i cztery równe części, np. kartkę papieru, czekoladę; używa pojęć: połowa, dwa i pół, cztery równe części, czwarta część lub ćwierć.

Uczeń klasyfikuje obiekty i różne elementy środowiska społeczno-przyrodniczego z uwagi na wyodrębnione cechy; dostrzega rytm w środowisku przyrodniczym, sztuce użytkowej i innych wytworach człowieka, obecnych w środowisku dziecka.

Uczeń wykorzystuje nabyte umiejętności do rozwiązywania problemów, działań twórczych i eksploracji świata, dbając o własny rozwój i tworząc indywidualne strategie uczenia się.

Uczeń czyta płynnie, poprawnie i wyraziście na głos teksty zbudowane z wyrazów opracowanych w toku zajęć, dotyczące rzeczywistych doświadczeń dzieci i ich oczekiwań poznawczych.

Uczeń dba o higienę oraz estetykę własną i otoczenia.

Uczeń reaguje stosownym zachowaniem w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa, zdrowia jego lub innej osoby.

Uczeń rozróżnia podstawowe znaki drogowe, stosuje przepisy bezpieczeństwa w ruchu drogowym i miejscach publicznych; przestrzega zasad zachowania się w środkach publicznego transportu zbiorowego.

Uczeń ubiera się odpowiednio do stanu pogody, poszukuje informacji na temat pogody, wykorzystując np. internet.

Uczeń wymienia wartości odżywcze produktów żywnościowych; ma świadomość znaczenia odpowiedniej diety dla utrzymania zdrowia, ogranicza spożywanie posiłków o niskich wartościach odżywczych i niezdrowych, zachowuje umiar w spożywaniu produktów słodzonych, zna konsekwencje zjadania ich w nadmiarze.

Uczeń dobiera stosowną formę komunikacji werbalnej i własnego zachowania, wyrażającą empatię i szacunek do rozmówcy.

Uczeń formułuje pytania dotyczące sytuacji zadaniowych, wypowiedzi ustnych nauczyciela, uczniów lub innych osób z otoczenia.

Uczeń porządkuje swoją wypowiedź, poprawia w niej błędy, omawia treść przeczytanych tekstów i ilustracji; nadaje znaczenie i tytuł obrazom, a także fragmentom tekstów.

Uczeń wyróżnia w obrazach, ilustracjach, impresjach plastycznych, plakatach, na fotografiach: kształty obiektów – nadaje im nazwę i znaczenie, podaje części składowe, wielkości i proporcje, położenie obiektów i elementów złożonych, różnice i podobieństwa w wyglądzie tego samego przedmiotu w zależności od położenia i zmiany stanowiska osoby patrzącej na obiekt, barwę, walor różnych barw, różnice walorowe w zakresie jednej barwy, fakturę,

Uczeń liczy (w przód i wstecz) od podanej liczby po 1, po 2, po 10 itp.

Uczeń dostrzega, że lepiej poznaje siebie, bardziej się rozwija i czerpie szczęście w relacji z innymi osobami niż w samotności.

Uczeń dostrzega, że każdy powinien brać odpowiedzialność za swoje wybory.

Uczeń ma świadomość, że każdej osobie ludzkiej, także jemu, należy się szacunek, że szacunkiem należy obdarzać także wspólnoty osób – rodzinę, klasę, naród (ojczyznę), w tym wspólnotę religijną – a także symbole tych wspólnot.

Uczeń dostrzega symetrię w środowisku przyrodniczym, w sztuce użytkowej i innych wytworach człowieka obecnych w otoczeniu dziecka.

Uczeń rozpoznaje – w naturalnym otoczeniu (w tym na ścianach figur przestrzennych) i na rysunkach – figury geometryczne: prostokąt, kwadrat, trójkąt, koło; wyodrębnia te figury spośród innych figur; kreśli przy linijce odcinki i łamane; rysuje odręcznie prostokąty (w tym kwadraty), wykorzystując sieć kwadratową.

Uczeń czyta proste plany, wskazuje kierunki główne na mapie, odczytuje podstawowe znaki kartograficzne map, z których korzysta; za pomocą komputera, wpisując poprawnie adres, wyznacza np. trasę przejazdu rowerem.

Uczeń określa i prezentuje wzajemne położenie przedmiotów na płaszczyźnie i w przestrzeni; określa i prezentuje kierunek ruchu przedmiotów oraz osób; określa położenie przedmiotu na prawo/na lewo od osoby widzianej z przodu (także przedstawionej na fotografii czy obrazku).

Uczeń porównuje przedmioty pod względem wyróżnionej cechy wielkościowej, np. długości czy masy; dokonuje klasyfikacji przedmiotów.

Uczeń posługuje się pojęciami: pion, poziom, skos.

Uczeń chroni przyrodę, wskazuje wybrane miejsca ochrony przyrody oraz parki narodowe, pomniki przyrody w najbliższym otoczeniu – miejscowości, regionie.

Uczeń rozpoznaje i wyróżnia cechy ekosystemów, takich jak: łąka, jezioro, rzeka, morze, pole, staw, las, las gospodarczy; określa składowe i funkcje ekosystemu na wybranym przykładzie, np. las, warstwy lasu, polany, torfowiska, martwe drzewo w lesie.

Uczeń rozpoznaje w swoim otoczeniu popularne gatunki roślin i zwierząt, w tym zwierząt hodowlanych, a także gatunki objęte ochroną.

Uczeń rozpoznaje wybrane zwierzęta i rośliny, których w naturalnych warunkach nie spotyka się w polskim środowisku przyrodniczym.

Uczeń współpracuje z uczniami, wymienia się z nimi pomysłami i doświadczeniami, wykorzystując technologię.

Uczeń organizuje zespołową zabawę lub grę ruchową z wykorzystaniem przyboru lub bez.

Uczeń respektuje przepisy, reguły zabaw i gier ruchowych, przepisy ruchu drogowego w odniesieniu do pieszych, rowerzystów, rolkarzy, biegaczy i innych osób, których poruszanie się w miejscu publicznym może stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa.

Uczeń wykorzystuje nabyte umiejętności do rozwiązywania problemów i eksploracji świata, dbając o własny rozwój i tworząc indywidualne strategie uczenia się.

Uczeń słucha i czeka na swoją kolej, panuje nad chęcią nagłego wypowiadania się, szczególnie w momencie wskazywania tej potrzeby przez drugą osobę.

Uczeń słucha z uwagą wypowiedzi nauczyciela, innych osób z otoczenia, w różnych sytuacjach życiowych, wymagających komunikacji i wzajemnego zrozumienia; okazuje szacunek wypowiadającej się osobie.

Uczeń wykonuje zadanie według usłyszanej instrukcji; zadaje pytania w sytuacji braku rozumienia lub braku pewności zrozumienia słuchanej wypowiedzi.

Uczeń przestrzega zasad obowiązujących we wspólnocie osób, której jest członkiem.

Uczeń szanuje godność każdej osoby ludzkiej oraz swoją, wyraża swoim komunikatem werbalnym i niewerbalnym.

Uczeń uwzględnia coraz częściej godność i dobro innych osób, podejmując decyzję o działaniu.

Uczeń wchodzi w relacje z innymi osobami (rówieśnikami, nauczycielami), szanując to, co jest wartością dla nich i nazywając to, co jest wartością dla niego.

Uczeń wyraża szacunek wobec osób, wspólnot osób oraz ich symboli w sytuacjach codziennych i uroczystych, przejawiając właściwe zachowanie.

Uczeń dostosowuje strój do rodzaju pogody i pory roku w trakcie zajęć ruchowych odpowiednio na świeżym powietrzu i w pomieszczeniu.

Uczeń ma świadomość znaczenia systematyczności i wytrwałości w wykonywaniu ćwiczeń.

Uczeń utrzymuje w czystości ręce i całe ciało, przebiera się przed zajęciami ruchowymi i po ich zakończeniu; wykonuje te czynności samodzielnie i w stosownym momencie.

Uczeń wyjaśnia znaczenie ruchu w procesie utrzymania zdrowia.

Ja i moi bliscy (rodzina, przyjaciele).

Jedzenie.

Moje miejsce zamieszkania (mój dom, moja miejscowość).

Mój czas wolny i wakacje.

Popularne zawody.

Przyroda wokół mnie.

W standardowej odmianie języka reaguje na polecenia.

W standardowej odmianie języka rozumie sens krótkich wypowiedzi, opowiadań, bajek i historyjek oraz prostych piosenek i wierszyków, szczególnie gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami, dodatkowymi dźwiękami.

W standardowej odmianie języka znajduje w wypowiedzi określone informacje.

Rozumie ogólny sens tekstu, szczególnie gdy jest wspierany obrazem lub dźwiękiem.

Znajduje w wypowiedzi określone informacje.

Uczeń nazywa w języku obcym nowożytnym np. osoby, zwierzęta, przedmioty, czynności – z najbliższego otoczenia oraz przedstawione w materiałach wizualnych i audiowizualnych.

Uczeń przedstawia siebie i inne osoby – mówi np. jak się nazywa, ile ma lat, skąd pochodzi, co potrafi robić.

Uczeń reaguje werbalnie i niewerbalnie na polecenia.

Uczeń stosuje podstawowe zwroty grzecznościowe (np. wita się i żegna, dziękuje, prosi, przeprasza).

Uczeń wyraża swoje upodobania.

Uczeń zadaje pytania i udziela odpowiedzi w ramach wyuczonych zwrotów.

Uczeń powtarza wyrazy i proste zdania.

Uczeń używa poznanych wyrazów i zwrotów podczas zabawy.

Uczeń korzysta z własności prostych równoległych, w szczególności stosuje równość kątów odpowiadających i naprzemianległych.

Chronologia historyczna. Odróżnianie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

Chronologia historyczna. Posługiwanie się podstawowymi określeniami czasu historycznego: epoka, okres p.n.e., okres n.e., tysiąclecie, wiek, rok.

Chronologia historyczna. Obliczanie upływu czasu między wydarzeniami historycznymi.

Chronologia historyczna. Umieszczanie procesów, zjawisk i faktów historycznych w czasie oraz porządkowanie ich i ustalanie związków przyczynowo- skutkowych.

Analiza i interpretacja historyczna. Objaśnianie związków przyczynowo-skutkowych, analizowanie zjawisk i procesów historycznych.

Analiza i interpretacja historyczna. Dostrzeganie potrzeby poznawania przeszłości dla rozumienia procesów zachodzących we współczesności.

Uczeń poznaje historię i tradycje swojej okolicy i ludzi dla niej szczególnie zasłużonych; zna lokalne zabytki i opisuje ich dzieje.

Uczeń porównuje kulturę rycerską i kulturę miejską, opisuje charakterystyczne cechy wzoru rycerza średniowiecznego, rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza, wskazuje różnice między stylem romańskim a stylem gotyckim.

Uczeń wyjaśnia rolę Kościoła (w tym zakonów) w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego.

Uczeń wyjaśnia przyczyny i znaczenie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r.

Znajomość środków językowych. Uczeń posługuje się podstawowym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych.

Żywienie (np. artykuły spożywcze, posiłki i ich przygotowywanie, nawyki żywieniowe, lokale gastronomiczne)

Podróżowanie i turystyka (np. środki transportu i korzystanie z nich, orientacja w terenie, baza noclegowa, wycieczki, zwiedzanie)

Świat przyrody (np. pogoda, pory roku, rośliny i zwierzęta, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego).

Opisuje ludzi, zwierzęta, przedmioty, miejsca i zjawiska.

Opisuje ludzi, zwierzęta, przedmioty, miejsca i zjawiska

Podstawową wiedzę o krajach, społeczeństwach i kulturach społeczności, które posługują się danym językiem obcym nowożytnym, oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu lokalnego, europejskiego i globalnego.

Kształcenie literackie i kulturowe. Rozwijanie zdolności dostrzegania wartości: prawdy, dobra, piękna, szacunku dla człowieka i kierowania się tymi wartościami.

Kształcenie językowe. Kształcenie umiejętności porozumiewania się (słuchania, czytania, mówienia i pisania) w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych, w tym także z osobami doświadczającymi trudności w komunikowaniu się.

Kształcenie językowe. Kształcenie umiejętności poprawnego mówienia oraz pisania zgodnego z zasadami ortofonii oraz pisowni polskiej.

Tworzenie wypowiedzi. Rozpoznawanie intencji rozmówcy oraz wyrażanie intencji własnych, rozpoznawanie języka jako działania (akty mowy).

Tworzenie wypowiedzi. Rozwijanie umiejętności stosowania środków stylistycznych i dbałości o estetykę tekstu oraz umiejętności organizacji tekstu.

Tworzenie wypowiedzi. Poznawanie podstawowych zasad retoryki, w szczególności argumentowania, oraz rozpoznawanie manipulacji językowej.

Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń identyfikuje tekst jako komunikat; rozróżnia typy komunikatu: informacyjny, literacki, reklamowy, ikoniczny.

Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi.

Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń określa sytuację komunikacyjną i rozumie jej wpływ na kształt wypowiedzi.

Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikacji (np. gest, mimika, postawa ciała).

Uczeń doskonali ciche i głośne czytanie.

Uczeń korzysta z informacji zawartych w różnych źródłach, gromadzi wiadomości, selekcjonuje informacje.

Uczeń poznaje życie kulturalne swojego regionu.

Uczeń rozwija umiejętność krytycznej oceny pozyskanych informacji.

Elementy retoryki. Uczeń dokonuje selekcji informacji.

Elementy retoryki. Uczeń rozróżnia argumenty odnoszące się do faktów i logiki oraz odwołujące się do emocji.

Elementy retoryki. Uczeń rozróżnia i wskazuje środki perswazji, rozumie ich funkcję.

Elementy retoryki. Uczeń tworzy logiczną, semantycznie pełną i uporządkowaną wypowiedź, stosując odpowiednią do danej formy gatunkowej kompozycję i układ graficzny; rozumie rolę akapitów w tworzeniu całości myślowej wypowiedzi.

Elementy retoryki. Uczeń uczestniczy w rozmowie na zadany temat, wydziela jej części, sygnały konstrukcyjne wzmacniające więź między uczestnikami dialogu, tłumaczące sens.

Sprawności rachunkowa. Wykonywanie nieskomplikowanych obliczeń w pamięci lub w działaniach trudniejszych pisemnie oraz wykorzystanie tych umiejętności w sytuacjach praktycznych.

Sprawności rachunkowa. Weryfikowanie i interpretowanie otrzymanych wyników oraz ocena sensowności rozwiązania.

Wykorzystanie i tworzenie informacji. Odczytywanie i interpretowanie danych przedstawionych w różnej formie oraz ich przetwarzanie.

Wykorzystanie i tworzenie informacji. Używanie języka matematycznego do opisu rozumowania i uzyskanych wyników.

Wykorzystanie i interpretowanie reprezentacji. Używanie prostych, dobrze znanych obiektów matematycznych, interpretowanie pojęć matematycznych i operowanie obiektami matematycznymi.

Wykorzystanie i interpretowanie reprezentacji. Dobieranie modelu matematycznego do prostej sytuacji oraz budowanie go w różnych kontekstach, także w kontekście praktycznym.

Rozumowanie i argumentacja. Przeprowadzanie prostego rozumowania, podawanie argumentów uzasadniających poprawność rozumowania, rozróżnianie dowodu od przykładu.

Rozumowanie i argumentacja. Dostrzeganie regularności, podobieństw oraz analogii i formułowanie wniosków na ich podstawie.

Uczeń rozpoznaje graniastosłupy proste, ostrosłupy, walce, stożki i kule w sytuacjach praktycznych i wskazuje te bryły wśród innych modeli brył.

Uczeń dodaje i odejmuje w pamięci liczby naturalne dwucyfrowe lub większe, liczbę jednocyfrową dodaje do dowolnej liczby naturalnej i odejmuje od dowolnej liczby naturalnej.

Uczeń mnoży i dzieli liczbę naturalną przez liczbę naturalną jednocyfrową, dwucyfrową lub trzycyfrową sposobem pisemnym, w pamięci (w najprostszych przykładach) i za pomocą kalkulatora (w trudniejszych przykładach).

Uczeń rozpoznaje kąty: prosty, ostry i rozwarty.

Uczeń wykonuje proste rachunki pamięciowe na liczbach całkowitych.

Uczeń interpretuje 100% danej wielkości jako całość, 50% – jako połowę, 25% – jako jedną czwartą, 10% – jako jedną dziesiątą, 1% – jako jedną setną części danej wielkości liczbowej.

Uczeń oblicza rzeczywistą długość odcinka, gdy dana jest jego długość w skali oraz długość odcinka w skali, gdy dana jest jego rzeczywista długość.

Uczeń odczytuje temperaturę (dodatnią i ujemną).

Uczeń oblicza objętość i pole powierzchni prostopadłościanu przy danych długościach krawędzi.

Uczeń stosuje jednostki pola: ar, hektar (bez zamiany jednostek w trakcie obliczeń).

Uczeń stosuje jednostki objętości i pojemności: mililitr, litr, itp.

Uczeń rozpoznaje proste i odcinki prostopadłe i równoległe.

Uczeń rozpoznaje i nazywa figury: punkt, prosta, półprosta, odcinek.

Uczeń rozpoznaje i nazywa: kwadrat, prostokąt, romb, równoległobok i trapez.

Uczeń czyta ze zrozumieniem tekst zawierający informacje liczbowe.

Uczeń do rozwiązywania zadań osadzonych w kontekście praktycznym stosuje poznaną wiedzę z zakresu arytmetyki i geometrii oraz nabyte umiejętności rachunkowe, a także własne poprawne metody.

Uczeń dostrzega zależności między podanymi informacjami.

Wiedza. Opanowanie podstawowego słownictwa przyrodniczego (biologicznego, geograficznego, z elementami słownictwa fizycznego i chemicznego).

Wiedza. Poznanie różnych sposobów prowadzenia obserwacji i orientacji w terenie.

Wiedza. Poznanie planów i map jako źródeł informacji geograficznych.

Wiedza. Poznanie przyrodniczych i antropogenicznych składników środowiska, rozumienie prostych zależności między tymi składnikami.

Wiedza. Poznanie cech i zmian krajobrazu w najbliższej okolicy szkoły.

Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce. Prowadzenie obserwacji i pomiarów w terenie w tym korzystanie z różnych pomocy: planu, mapy, lupy, kompasu, taśmy mierniczej, lornetki itp.

Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce. Wykonywanie obserwacji i doświadczeń zgodnie z instrukcją (słowną, tekstową i graficzną), właściwe ich dokumentowanie i prezentowanie wyników.

Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce. Stosowanie zasad dbałości o własne zdrowie, w tym zapobieganie chorobom.

Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce. Wskazywanie przystosowań organizmów do środowiska życia i zdobywania pokarmu.

Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce. Dostrzeganie zależności występujących między poszczególnymi składnikami środowiska przyrodniczego, jak również między składnikami środowiska a działalnością człowieka.

Kształtowanie postaw – wychowanie. Uważne obserwowanie zjawisk przyrodniczych, dokładne i skrupulatne przeprowadzenie doświadczeń, posługiwanie się instrukcją przy wykonywaniu pomiarów i doświadczeń, sporządzanie notatek i opracowywanie wyników.

Kształtowanie postaw – wychowanie. Dostrzeganie wielostronnej wartości przyrody w integralnym rozwoju człowieka.

Kształtowanie postaw – wychowanie. Właściwe reagowanie na niebezpieczeństwa zagrażające życiu i zdrowiu.

Kształtowanie postaw – wychowanie. Doskonalenie umiejętności dbałości o własne ciało, jak i najbliższe otoczenie.

Kształtowanie postaw – wychowanie. Rozwijanie wrażliwości na wszelkie przejawy życia.

Kształtowanie postaw – wychowanie. Doskonalenie umiejętności w zakresie komunikowania się, współpracy i działania oraz pełnienia roli lidera w zespole.

Kształtowanie postaw – wychowanie. Przyjmowanie postaw współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego przez: właściwe zachowania w środowisku przyrodniczym, współodpowiedzialność za stan najbliższej okolicy, działania na rzecz środowiska lokalnego, wrażliwość na piękno natury, a także ładu i estetyki zagospodarowania najbliższej okolicy, świadome działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego i ochrony przyrody.

Uczeń opisuje sposoby poznawania przyrody, podaje różnice między eksperymentem, doświadczeniem.

Uczeń podaje nazwy przyrządów stosowanych w poznawaniu przyrody, określa ich przeznaczenie (lupa, kompas, taśma miernicza).

Uczeń podaje przykłady wykorzystania zmysłów do prowadzenia obserwacji przyrodniczych.

Uczeń stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji i doświadczeń przyrodniczych.

Uczeń wymienia różne źródła wiedzy o przyrodzie.

Uczeń korzysta z różnych źródeł wiedzy o przyrodzie.

Uczeń odczytuje informacje z planu i mapy posługując się legendą.

Uczeń korzysta z planu i mapy wielkoskalowej podczas planowania wycieczki.

Uczeń wskazuje w terenie oraz na schemacie (lub horyzontarium) miejsca wschodu, zachodu i górowania Słońca w ciągu dnia i w różnych porach roku.

Uczeń wymienia składniki pogody i podaje nazwy przyrządów służących do ich pomiaru (temperatura powietrza, zachmurzenie, opady i osady atmosferyczne, ciśnienie atmosferyczne, kierunek wiatru).

Uczeń podaje przykłady opadów i osadów atmosferycznych oraz wskazuje ich stan skupienia.

Uczeń podaje przykłady zastosowania termometru w różnych sytuacjach życia codziennego.

Uczeń nazywa zjawiska pogodowe: burza, tęcza, deszcze nawalne, huragan, zawieja śnieżna i opisuje ich następstwa.

Uczeń opisuje zasady bezpiecznego zachowania się podczas występowania niebezpiecznych zjawisk pogodowych (burzy, huraganu, zamieci śnieżnej).

Uczeń opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku. a obserwacją.

Uczeń proponuje rodzaje wypoczynku i określa zasady bezpieczeństwa z nimi związane.

Uczeń podaje zasady zachowania się i udzielania pierwszej pomocy w wypadku ugryzienia, użądlenia, oraz spożycia lub kontaktu z roślinami trującymi.

Uczeń rozpoznaje rośliny trujące oraz zwierzęta jadowite i inne stanowiące zagrożenie dla życia i zdrowia.

Uczeń opisuje zasady zdrowego stylu życia (w tym zdrowego odżywiania się).

Uczeń rozróżnia wody stojące i płynące, podaje ich nazwy oraz wskazuje naturalne i sztuczne zbiorniki wodne.

Uczeń wymienia i opisuje czynniki warunkujące życie na lądzie oraz przystosowania organizmów do życia.

Uczeń odróżnia organizmy samożywne i cudzożywne, podaje podstawowe różnice w sposobie ich odżywiania się, wskazuje przystosowania w budowie organizmów do zdobywania pokarmu.

Uczeń rozpoznaje pospolite grzyby jadalne i trujące, opisuje znaczenie grzybów w przyrodzie i życiu człowieka.

Uczeń określa warunki życia w wodzie (nasłonecznienie, zawartość tlenu, opór wody) i wskazuje przystosowania organizmów (np. ryby) do środowiska życia.

Uczeń rozpoznaje i nazywa organizmy żyjące w wodzie.

Uczeń wskazuje w terenie składniki środowiska antropogenicznego w najbliższej okolicy.

Uczeń rozpoznaje w terenie i nazywa składniki środowiska antropogenicznego i określa ich funkcje.

Uczeń charakteryzuje współczesny krajobraz najbliższej okolicy.

Uczeń opisuje dawny krajobraz najbliższej okolicy, np. na podstawie opowiadań rodzinnych, starych fotografii.

Uczeń ocenia zmiany zagospodarowania terenu wpływające na wygląd krajobrazu najbliższej okolicy.

Uczeń wskazuje miejsca występowania obszarów chronionych, pomników przyrody, obiektów zabytkowych w najbliższej okolicy, uzasadnia potrzebę ich ochrony.

Uczeń ocenia krajobraz pod względem jego piękna oraz dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego „małej ojczyzny”.

Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i oceny własnego rozwoju fizycznego oraz sprawności fizycznej.

Zachęcanie do uczestnictwa w rekreacyjnych i sportowych formach aktywności fizycznej.

Poznawanie i stosowanie zasad bezpieczeństwa podczas aktywności fizycznej.

Kształtowanie umiejętności rozumienia związku aktywności fizycznej ze zdrowiem oraz praktykowania zachowań prozdrowotnych.

Kształtowanie umiejętności osobistych i społecznych sprzyjających całożyciowej aktywności fizycznej.

W zakresie wiedzy. Uczeń wyjaśnia pojęcie zdrowia.

W zakresie wiedzy. Uczeń opisuje pozytywne mierniki zdrowia.

W zakresie wiedzy. Uczeń wymienia zasady i metody hartowania organizmu.

W zakresie wiedzy. Uczeń omawia sposoby ochrony przed nadmiernym nasłonecznieniem i niską temperaturą.

W zakresie wiedzy. Uczeń omawia zasady aktywnego wypoczynku zgodne z rekomendacjami aktywności fizycznej dla swojego wieku (np. WHO lub UE).

W zakresie umiejętności. Uczeń wykonuje ćwiczenia kształtujące nawyk prawidłowej postawy ciała w postawie stojącej, siedzącej i leżeniu oraz w czasie wykonywania różnych codziennych czynności.

W zakresie umiejętności. Uczeń podejmuje aktywność fizyczną w różnych warunkach atmosferycznych.

W zakresie umiejętności. Uczeń organizuje w gronie rówieśników wybraną zabawę lub grę ruchową, stosując przepisy w formie uproszczonej.

W zakresie umiejętności. Uczeń uczestniczy w wybranej regionalnej zabawie lub grze ruchowej.

W zakresie wiedzy. Uczeń opisuje jakie znaczenie ma aktywność fizyczna dla zdrowia.

W zakresie wiedzy. Uczeń opisuje piramidę żywienia i aktywności fizycznej.

W zakresie wiedzy. Uczeń opisuje zasady zdrowego odżywiania.

W zakresie wiedzy. Uczeń opisuje zasady doboru stroju do warunków atmosferycznych w trakcie zajęć ruchowych.

Znajomość różnorodności biologicznej oraz podstawowych zjawisk i procesów biologicznych. Uczeń opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy.

Znajomość różnorodności biologicznej oraz podstawowych zjawisk i procesów biologicznych. Uczeń wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.

Znajomość różnorodności biologicznej oraz podstawowych zjawisk i procesów biologicznych. Uczeń wykazuje, że różnorodność biologiczna jest wynikiem procesów ewolucyjnych.

Uczeń przedstawia czynności życiowe organizmów.

Klasyfikacja organizmów. Uczeń uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów i przedstawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej.

Klasyfikacja organizmów. Uczeń przedstawia charakterystyczne cechy organizmów pozwalające przyporządkować je do jednego z odpowiednich królestw.

Klasyfikacja organizmów. Uczeń rozpoznaje organizmy z najbliższego otoczenia, posługując się prostym kluczem do ich oznaczania.

Bakterie – organizmy jednokomórkowe. Uczeń wyjaśnia znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka.

Różnorodność i jedność roślin. Rośliny okrytonasienne. Uczeń opisuje modyfikacje korzeni, łodyg i liści jako adaptacje roślin okrytonasiennych do życia w określonych środowiskach.

Grzyby – organizmy cudzożywne. Uczeń przedstawia środowiska życia grzybów (w tym grzybów porostowych).

Grzyby – organizmy cudzożywne. Uczeń przedstawia znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Stawonogi. Uczeń przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia skorupiaków, owadów i pajęczaków oraz wskazuje cechy adaptacyjne umożliwiające im opanowanie różnych środowisk.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Stawonogi. Uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli stawonogów (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Mięczaki. Uczeń przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia ślimaków, małży i głowonogów.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Mięczaki. Uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli mięczaków (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Mięczaki. Uczeń wyjaśnia znaczenie mięczaków w przyrodzie i dla człowieka.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Różnorodność zwierząt bezkręgowych. Uczeń identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z grup wymienionych w pkt 2–7 na podstawie jego cech morfologicznych.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ryby. Uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli ryb (zdjęcia, filmy, schematy, hodowle akwariowe itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ryb do życia w wodzie.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ryby. Uczeń określa ryby jako zwierzęta zmiennocieplne.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ryby. Uczeń przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ryb.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ryby. Uczeń wyjaśnia znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Płazy. Uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli płazów (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Płazy. Uczeń określa płazy jako zwierzęta zmiennocieplne.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Płazy. Uczeń wyjaśnia znaczenie płazów w przyrodzie i dla człowieka.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Gady. Uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli gadów (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania gadów do życia na lądzie.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Gady. Uczeń określa gady jako zwierzęta zmiennocieplne.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Gady. Uczeń przedstawia sposób rozmnażania i rozwój gadów.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Gady. Uczeń wyjaśnia znaczenie gadów w przyrodzie i dla człowieka.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ptaki. Uczeń przedstawia różnorodność środowisk życia i cech morfologicznych ptaków.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ptaki. Uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli ptaków (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ptaków do lotu.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ptaki. Uczeń określa ptaki jako zwierzęta stałocieplne.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ptaki. Uczeń przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ptaków.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ptaki. Uczeń wyjaśnia znaczenie ptaków w przyrodzie i dla człowieka.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ssaki. Uczeń przedstawia różnorodność środowisk życia i cech morfologicznych ssaków.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ssaki. Uczeń dokonuje obserwacji przedstawicieli ssaków (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie, itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ssaków do życia w różnych środowiskach.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ssaki. Uczeń określa ssaki jako zwierzęta stałocieplne.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ssaki. Uczeń przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ssaków.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Ssaki. Uczeń wyjaśnia znaczenie ssaków w przyrodzie i dla człowieka.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Różnorodność zwierząt kręgowych. Uczeń identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z gromad kręgowców wymienionych w pkt 9–13 na podstawie jego cech morfologicznych.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Różnorodność zwierząt kręgowych. Uczeń porównuje grupy kręgowców pod względem cech morfologicznych, rozmnażania i rozwoju oraz wykazuje związek tych cech z opanowaniem środowisk ich życia.

Różnorodność i jedność świata zwierząt. Różnorodność zwierząt kręgowych. Uczeń przedstawia przykłady działań człowieka wpływających na różnorodność ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków.

Uczeń wyjaśnia istotę procesu ewolucji organizmów i przedstawia źródła wiedzy o jej przebiegu.;

Uczeń wyjaśnia na przykładach, na czym polega dobór naturalny i sztuczny oraz przedstawia różnice między nimi;

Uczeń wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu oraz wykazuje, że są one powiązane różnorodnymi zależnościami.

Uczeń analizuje oddziaływania antagonistyczne: konkurencję wewnątrzgatunkową i międzygatunkową, pasożytnictwo, drapieżnictwo i roślinożerność.

Uczeń analizuje oddziaływania nieantagonistyczne: mutualizm obligatoryjny (symbioza), mutualizm fakultatywny (protokooperacja) i komensalizm.

Uczeń przedstawia strukturę troficzną ekosystemu, rozróżnia producentów, konsumentów (I i dalszych rzędów) i destruentów oraz przedstawia ich rolę w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem.

Uczeń analizuje zależności pokarmowe (łańcuchy pokarmowe i sieci troficzne), konstruuje proste łańcuchy pokarmowe (łańcuchy spasania) oraz analizuje przedstawione (w postaci schematu) sieci i łańcuchy pokarmowe.

Uczeń analizuje zakresy tolerancji organizmu na wybrane czynniki środowiska (temperatura, wilgotność, stężenie dwutlenku siarki w powietrzu).

Uczeń przedstawia odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody oraz propozycje racjonalnego gospodarowania tymi zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Uczeń przedstawia istotę różnorodności biologicznej.

Uczeń podaje przykłady gospodarczego użytkowania ekosystemów.

Uczeń analizuje wpływ człowieka na różnorodność biologiczną.

Uczeń uzasadnia konieczność ochrony różnorodności biologicznej.

Uczeń przedstawia formy ochrony przyrody w Polsce oraz uzasadnia konieczność ich stosowania dla zachowania gatunków i ekosystemów.

Uczeń wymienia przykłady nadzwyczajnych zagrożeń (pochodzenia naturalnego i wywołane przez człowieka).

Uczeń przedstawia obowiązki ludności w sytuacjach wymagających ewakuacji.

Uczeń wymienia przykłady zagrożeń środowiskowych, w tym zna zasady postępowania w razie: pożaru, wypadku komunikacyjnego, zagrożenia powodzią, intensywnej śnieżycy, uwolnienia niebezpiecznych środków chemicznych, zdarzenia terrorystycznego

Uczeń podaje przykłady zagrożeń w środowisku domowym, ulicznym, wodnym, w przestrzeniach podziemnych, w lasach.

Uczeń ustala, co sam może zrobić, aby tworzyć warunki środowiskowe i społeczne, które są korzystne dla zdrowia (ochrona środowiska przyrodniczego, wsparcie społeczne, komunikacja interpersonalna, współpraca osób, instytucji i organizacji na rzecz zdrowia itp.).

Uczeń stosuje legendę mapy do odczytywania informacji oraz skalę mapy do obliczania odległości między wybranymi obiektami.

Uczeń czyta treść mapy lub planu najbliższego otoczenia szkoły, odnosząc je do elementów środowiska geograficznego obserwowanych w terenie.

Uczeń przedstawia podstawowe zależności między składnikami poznawanych krajobrazów.

Uczeń opisuje najważniejsze obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Polski oraz wskazuje je na mapie.

Uczeń przedstawia pozytywne i negatywne zmiany w krajobrazach powstałe w wyniku działalności człowieka.

Uczeń przyjmuje postawę szacunku wobec środowiska przyrodniczego i kulturowego Polski.

Uczeń wyjaśnia wpływ zmienności pogody w Polsce na rolnictwo, transport i turystykę.

Uczeń wymienia formy ochrony przyrody w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe oraz podaje przykłady rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i pomników przyrody występujących na obszarze własnego regionu.

Uczeń podaje argumenty za koniecznością zachowania walorów dziedzictwa przyrodniczego.

Uczeń przyjmuje postawę współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Polski.

Uczeń opisuje warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce.

Uczeń jest świadomy tego, że może mieć w przyszłości wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy i kulturowy Polski.

Uczeń charakteryzuje środowisko przyrodnicze regionu oraz określa jego główne cechy na podstawie map tematycznych.

Uczeń rozpoznaje w terenie główne obiekty charakterystyczne i decydujące o atrakcyjności „małej ojczyzny”.

Chronologia historyczna. Odróżnianie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

Chronologia historyczna. Posługiwanie się podstawowymi określeniami czasu historycznego: epoka, okres p.n.e., okres n.e., tysiąclecie, wiek, rok.

Chronologia historyczna. Obliczanie upływu czasu między wydarzeniami historycznymi.

Chronologia historyczna. Umieszczanie procesów, zjawisk i faktów historycznych w czasie oraz porządkowanie ich i ustalanie związków przyczynowo- skutkowych.

Analiza i interpretacja historyczna. Objaśnianie związków przyczynowo-skutkowych, analizowanie zjawisk i procesów historycznych.

Analiza i interpretacja historyczna. Dostrzeganie potrzeby poznawania przeszłości dla rozumienia procesów zachodzących we współczesności.

Uczeń poznaje historię i tradycje swojej okolicy i ludzi dla niej szczególnie zasłużonych; zna lokalne zabytki i opisuje ich dzieje.

Uczeń porównuje kulturę rycerską i kulturę miejską, opisuje charakterystyczne cechy wzoru rycerza średniowiecznego, rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza, wskazuje różnice między stylem romańskim a stylem gotyckim.

Uczeń wyjaśnia rolę Kościoła (w tym zakonów) w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego.

Uczeń wyjaśnia przyczyny i znaczenie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r.

Znajomość środków językowych. Uczeń posługuje się podstawowym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych.

Żywienie (np. artykuły spożywcze, posiłki i ich przygotowywanie, nawyki żywieniowe, lokale gastronomiczne)

Podróżowanie i turystyka (np. środki transportu i korzystanie z nich, orientacja w terenie, baza noclegowa, wycieczki, zwiedzanie)

Świat przyrody (np. pogoda, pory roku, rośliny i zwierzęta, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego).

Opisuje ludzi, zwierzęta, przedmioty, miejsca i zjawiska.

Opisuje ludzi, zwierzęta, przedmioty, miejsca i zjawiska

Podstawową wiedzę o krajach, społeczeństwach i kulturach społeczności, które posługują się danym językiem obcym nowożytnym, oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu lokalnego, europejskiego i globalnego.

Kształcenie literackie i kulturowe. Rozwijanie zdolności dostrzegania wartości: prawdy, dobra, piękna, szacunku dla człowieka i kierowania się tymi wartościami.

Kształcenie językowe. Kształcenie umiejętności porozumiewania się (słuchania, czytania, mówienia i pisania) w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych, w tym także z osobami doświadczającymi trudności w komunikowaniu się.

Kształcenie językowe. Kształcenie umiejętności poprawnego mówienia oraz pisania zgodnego z zasadami ortofonii oraz pisowni polskiej.

Tworzenie wypowiedzi. Rozpoznawanie intencji rozmówcy oraz wyrażanie intencji własnych, rozpoznawanie języka jako działania (akty mowy).

Tworzenie wypowiedzi. Rozwijanie umiejętności stosowania środków stylistycznych i dbałości o estetykę tekstu oraz umiejętności organizacji tekstu.

Tworzenie wypowiedzi. Poznawanie podstawowych zasad retoryki, w szczególności argumentowania, oraz rozpoznawanie manipulacji językowej.

Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń rozumie, na czym polega grzeczność językowa i stosuje ją w wypowiedziach.

Zróżnicowanie języka. Uczeń rozróżnia treść i zakres znaczeniowy wyrazu.

Uczeń rozwija swoje uzdolnienia i zainteresowania.

Elementy retoryki. Uczeń przeprowadza wnioskowanie jako element wywodu argumentacyjnego.

Sprawności rachunkowa. Wykonywanie nieskomplikowanych obliczeń w pamięci lub w działaniach trudniejszych pisemnie oraz wykorzystanie tych umiejętności w sytuacjach praktycznych.

Sprawności rachunkowa. Weryfikowanie i interpretowanie otrzymanych wyników oraz ocena sensowności rozwiązania.

Wykorzystanie i tworzenie informacji. Odczytywanie i interpretowanie danych przedstawionych w różnej formie oraz ich przetwarzanie.

Wykorzystanie i tworzenie informacji. Używanie języka matematycznego do opisu rozumowania i uzyskanych wyników.

Wykorzystanie i interpretowanie reprezentacji. Używanie prostych, dobrze znanych obiektów matematycznych, interpretowanie pojęć matematycznych i operowanie obiektami matematycznymi.

Wykorzystanie i interpretowanie reprezentacji. Dobieranie modelu matematycznego do prostej sytuacji oraz budowanie go w różnych kontekstach, także w kontekście praktycznym.

Rozumowanie i argumentacja. Przeprowadzanie prostego rozumowania, podawanie argumentów uzasadniających poprawność rozumowania, rozróżnianie dowodu od przykładu.

Rozumowanie i argumentacja. Dostrzeganie regularności, podobieństw oraz analogii i formułowanie wniosków na ich podstawie.

Wiedza i rozumienie. Uczeń wyjaśnia podstawowe prawidłowości życia społecznego, w tym funkcjonowania grup społecznych oraz społeczności lokalnej i regionalnej oraz wspólnoty etnicznej i państwowej.

Wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń wykorzystuje informacje do tworzenia własnej wypowiedzi na temat wydarzeń z życia społecznego, w tym publicznego.

Rozumienie siebie oraz rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń rozpoznaje własne potrzeby i potrzeby innych.

Rozumienie siebie oraz rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń przedstawia własne prawa i obowiązki.

Rozumienie siebie oraz rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń powiększa treść własnej tożsamości lokalnej, regionalnej, etnicznej i obywatelskiej.

Rozumienie siebie oraz rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń rozpoznaje przypadki łamania praw w swoim otoczeniu.

Rozumienie siebie oraz rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń argumentuje zasadność postaw obywatelskich – m.in. odpowiedzialności, troski o dobro wspólne i tolerancji.

Rozumienie siebie oraz rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń rozpoznaje problemy najbliższego otoczenia i szuka ich rozwiązań.

Komunikowanie i współdziałanie. Uczeń komunikuje się w sprawach życia społecznego, w tym publicznego, oraz dyskutuje i przedstawia własne argumenty w wybranych sprawach tego typu.

Komunikowanie i współdziałanie. Uczeń rozpoznaje przypadki wymagające postaw asertywnych.

Komunikowanie i współdziałanie. Uczeń współpracuje z innymi – dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.

Uczeń przedstawia zasady komunikowania się; wyjaśnia zasady skutecznej autoprezentacji – kształtowania swojego wizerunku.

Uczeń wymienia cechy grup społecznych; charakteryzuje grupę koleżeńską i grupę nastawioną na realizację określonego zadania; uzasadnia, że efektywna współpraca przynosi różne korzyści; przedstawia różne formy współpracy w grupie.

Uczeń rozpoznaje sytuacje wymagające podjęcia decyzji indywidualnej i grupowej, wyjaśnia i stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji.

Uczeń podaje przykłady trudnych społecznie sytuacji, w których należy zachować się asertywnie, uzasadnia, że można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań innych ludzi lub przeciwstawić się im; przedstawia różne formy zachowań asertywnych.

Uczeń uzasadnia, że konflikt w grupie może wynikać z różnych przyczyn (sprzeczne interesy, inne cele); przedstawia sposoby rozwiązywania konfliktów oraz analizuje ich zalety i wady.

Uczeń znajduje i przedstawia podstawowe informacje o swoim regionie, wydarzenia i postaci z jego dziejów; lokalizuje własne województwo i powiaty wchodzące w jego skład oraz pozostałe województwa.

Uczeń przedstawia tradycje i zwyczaje swojej społeczności regionalnej.

Uczeń uzasadnia potrzebę przestrzegania zasad etycznych w życiu publicznym, rozpoznaje przejawy ich łamania i podaje skutki takich działań.

Uczeń przedstawia podstawowe korzyści związane z obecnością Polski w Unii Europejskiej dla pracowników i osób podróżujących; znajduje informacje o wykorzystaniu funduszy unijnych w swojej gminie lub swoim regionie.

Uczeń formułuje sądy w sprawach wybranych problemów społecznych współczesnego świata, rozważa propozycje działań w kierunku poprawy warunków życia innych ludzi na świecie.

Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i oceny własnego rozwoju fizycznego oraz sprawności fizycznej.

Zachęcanie do uczestnictwa w rekreacyjnych i sportowych formach aktywności fizycznej.

Poznawanie i stosowanie zasad bezpieczeństwa podczas aktywności fizycznej.

Kształtowanie umiejętności rozumienia związku aktywności fizycznej ze zdrowiem oraz praktykowania zachowań prozdrowotnych.

Kształtowanie umiejętności osobistych i społecznych sprzyjających całożyciowej aktywności fizycznej.

W zakresie umiejętności. Uczeń opracowuje rozkład dnia, uwzględniając proporcje między pracą a wypoczynkiem, wysiłkiem umysłowym a fizycznym, rozumiejąc rolę wypoczynku w efektywnym wykonywaniu pracy zawodowej;

W zakresie wiedzy. Uczeń omawia sposoby redukowania nadmiernego stresu i radzenia sobie z nim w sposób konstruktywny.

W zakresie wiedzy. Uczeń wymienia czynniki, które wpływają pozytywnie i negatywnie na zdrowie i samopoczucie, oraz wskazuje te, na które może mieć wpływ.

Postawa wobec przyrody i środowiska.
Uczeń rozumie znaczenie i konieczność ochrony przyrody; prezentuje postawę szacunku wobec siebie i wszystkich istot żywych; opisuje postawę i zachowanie człowieka odpowiedzialnie korzystającego z dóbr przyrody.

Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji.
Uczeń odbiera, analizuje i ocenia informacje pochodzące z różnych źródeł, ze szczególnym uwzględnieniem prasy, mediów i Internetu.

Rozumowanie i argumentacja.
Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski, ocenia i wyraża opinie na temat omawianych zagadnień współczesnej biologii, zagadnień ekologicznych i środowiskowych.

Zakres rozszerzony

Uczeń opisuje różnorodność biologiczną na poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym; wskazuje przyczyny spadku różnorodności genetycznej, wymierania gatunków, zanikania siedlisk i ekosystemów

Uczeń podaje przykłady kilku gatunków, które są zagrożone lub wyginęły wskutek nadmiernej eksploatacji ich populacji

Uczeń podaje przykłady kilku gatunków, które udało się restytuować w środowisku

Uczeń przedstawia podstawowe motywy ochrony przyrody (egzystencjalne, ekonomiczne, etyczne i estetyczne)

Uczeń przedstawia różnicę między ochroną bierną a czynną, przedstawia prawne formy ochrony przyrody w Polsce oraz podaje przykłady roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową

Uczeń uzasadnia konieczność międzynarodowej współpracy w celu zapobiegania zagrożeniom przyrody, podaje przykłady takiej współpracy (np. CITES, "Natura 2000", Agenda 21)

Edukacja dla bezpieczeństwa - dotycząca Doliny Baryczy

Etyka - zagadnienia związane z Doliną Baryczy

Znajomość środków językowych
Uczeń posługuje się w miarę rozwiniętym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych) umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych

Uczeń rozumie proste, typowe wypowiedzi ustne, artykułowane wyraźnie, w standardowej odmianie języka, a także proste wypowiedzi pisemne, w zakresie Uczeń rozumie wypowiedzi ustne i pisemne różnorodnej formie i długości, w różnych warunkach odbioru, w zakresie opisanym w opisanym w wymaganiach szczegółowych

Uczeń samodzielnie formułuje krótkie, proste, zrozumiałe wypowiedzi ustne i pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych

Uczeń analizuje własne możliwości znalezienia pracy na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim;

Ekonomia w praktyce

Przyroda

Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń tworzy wypowiedzi, celowo posługując się różnymi mediami (słowo mówione i pisane, obraz malarski, fotograficzny, filmowy, dźwięk, widowisko, środki multimedialne); aktywnie współtworzy kulturę lokalną (szkoły, dzielnicy, miejscowości).

Uczeń wymienia różne formy mediów kultury (słowo mówione, pismo, książka, obraz malarski, fotografia, film, program telewizyjny, spektakl teatralny) oraz użycia (nowe media, media masowe, media interaktywne, multimedia);

Uczeń lokuje wytwory kultury (zachowania, zwyczaje, normy moralne, wytwory materialne, dzieła sztuki) w kontekście grup społecznych, w których są tworzone i odbierane (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród)

Uczeń wyjaśnia, na czym polegają różne formy kontaktu z kulturą (odbiór bierny, aktywny, konsumpcja, produkcja, twórczość, użytkowanie, uczestnictwo, animacja);

Uczeń określa swoje zainteresowania, potrzeby i preferencje kulturalne oraz uzasadnia je w dyskusji; - dba o ład i estetykę otoczenia, otacza opieką elementy dziedzictwa kulturowego

Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń rozpoznaje prawne aspekty codziennych problemów życiowych i szuka ich rozwiązania.

Uczeń omawia na przykładach różne rodzaje grup i wyjaśnia funkcjonowanie wskazanej grupy;

Uczeń przedstawia cechy i funkcjonowanie małej grupy społecznej (liczebność, więź, trwałość, role grupowe, wspólne wartości i cele, poczucie odrębności, współdziałanie);

Uczeń wyjaśnia znaczenie grup odniesienia pozytywnego i negatywnego w procesie socjalizacji;

Uczeń charakteryzuje wybrane zbiorowości, społeczności, wspólnoty, społeczeństwa, ze względu na obowiązujące w nich reguły i więzi;

Uczeń omawia na przykładach źródła i mechanizmy konfliktów społecznych oraz sposoby ich rozwiązywania

Uczeń wykonuje ćwiczenia kształtujące i kompensacyjne w celu przeciwdziałania negatywnym dla zdrowia skałkom pracy, w tym pracy w pozycji siedzącej i przy komputerze;

Uczeń ocenia reakcje własnego organizmu na wysiłek fizyczny o różnej intensywności;

Uczeń wyjaśnia, na czym polega prozdrowotny styl życia;

Uczeń wyjaśnia związek między aktywnością fizyczną i żywieniem a zdrowiem i dobrym samopoczuciem oraz omawia sposoby utrzymania odpowiedniej masy ciała we wszystkich okresach życia;

Uczeń wykonuje proste ćwiczenia relaksacyjne;

Uczeń wymienia choroby cywilizacyjne uwarunkowane niedostatkiem ruchu, w szczególności choroby układu krążenia, układu ruchu i otyłość, oraz omawia sposoby zapobiegania im