Prace utrzymaniowe jako przyczyna śmiertelności dużych małży słodkowodnych na przykładzie rzeki Prądni

Plakat porusza problem związany z masową śmiertelnością dużych małży słodkowodnych wskutek prac utrzymaniowych. Załączony plakat był prezentowany na XXXVIII Krajowym Seminarium Malakologicznym w Siedlcach (23-25 maj 2024 r.).

Małże słodkowodne są jedną z najsilniej zagrożonych grup bezkręgowców. Zanikanie ich populacji ma wiele przyczyn – degradacja lub likwidacja siedlisk, eutrofizacja, zanieczyszczenie wód, regulacja i piętrzenie rzek.

Do masowej śmierci tych zwierząt przyczyniają się również tak zwane prace utrzymaniowe prowadzone na różnego rodzaju ciekach wodnych. Polegają one na wybieraniu przez koparkę osadów dennych i wodorostów, a niezamierzonym skutkiem owych działań jest śmierć wielu hydrobiontów, nie tylko małży. Szczególnie narażone są te z nich, które mają słabe zdolności lokomocyjne.

Prezentowana tutaj praca podnosi problem śmiertelności dużych małży słodkowodnych spowodowany pracami utrzymaniowymi. Jest to zagadnienie istotne z punktu widzenia ochrony tej grupy mięczaków oraz należytego funkcjonowania ekosystemów wodnych. 

Prace utrzymaniowe na Prądni są prowadzone systematycznie przez Państwowe Gospodarstwo Wodne „Wody Polskie” na wybranych fragmentach. Ostatni raz wykonano je w listopadzie 2023 r. w środkowym biegu rzeki na długości ponad 7 km – od Jazu Żeleźniki do Jazu Grabownica. Prace polegały na usuwaniu przez koparkę roślinności i osadów z koryta cieku. Urobek został zdeponowany wzdłuż brzegu na całym odcinku prowadzonych prac i rozplantowany w pasie o szerokości 3 m.

W lutym 2024 r. dokładnie przejrzano urobek pozostawiony po pracach utrzymaniowych. Celem było poszukiwanie muszli małży z rodzaju Unionidae. Od Jazu Żeleźniki do Jazu Kotlarka (3,5 km) nie stwierdzono muszli małży. Zaczęły się one pojawiać dopiero poniżej Jazu Kotlarka, stopniowo zwiększając liczebność, aż do Jazu Grabownica. Na tym fragmencie szerokość rzeki wynosi od 2 do 5 m, zaś głębokość waha się od 0,5 do 1,5 m.